*نخستین مرثیه‌سرا در مدینه
اما در مدينه ، نخستين مرثيه سرا همزمان با شهادت امام حسين ( عليه السلام ) ، ام سلمه همسر بزرگوار پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) بود ، يعقوبي در اين باره مي نويسد :
كانَ أوَّلُ صارِخَة صَرَخَت فِي المَدينَةِ اُمَّ سَلَمَةَ زَوجَ رَسولِ اللهِ .
نخستين ضجه زننده اي كه در مدينه ضجّه اش بلند شد ، ام سلمه همسر رسول خدا بود .
پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) شيشه اي كه در آن خاكي قرار داشت به ام سلمه داده بود و فرموده بود كه : « هر گاه اين خاك تبديل به خون تازه شود حسين ( عليه السلام ) كشته شده است » . روز عاشوراي سال 61 هجري آن خاك تبديل به خون تازه شد ، و ام سلمه با ديدن آن فرياد كشيد :
وَا حُسَيناه ! وا ابنَ رَسولِ اللهِ !
واحسينا ، وا پسر رسول خدا
شيون و زاري و مرثيه سرايي ام سلمه براي امام حسين ( عليه السلام ) به گونه اي بود كه به دنبال آن ، مدينه يكپارچه عزادار شد :
وتَصارَخَتِ النِّساءُ مِن كُلِّ ناحِيَة ، حَتَّي ارتَفَعَتِ المَدينَةُ بِالرَّجَّةِ الَّتي ما سُمِعَ بِمِثلِها قَطُّ . (1)
و زنان شيون كردند تا اين كه در مدينه چنان ولوله اي شد كه تا آن زمان شنيده نشده بود .
سال 61 هجري سال حزن ناميده شد (2) و بر پايه گزارش دعائم الاسلام از امام صادق ( عليه السلام ) پس از واقعه عاشورا سه سال تمام بر آن حضرت مرثيه سرايي مي شد (3) ، همچنين طبق گزارشي ديگر ، از شهادت آن حضرت تا هلاكت ابن زياد اهل بيت از عزا بيرون نيامدند :
مَا اختَضَبَت مِنَّا امرَأَةٌ ، ولاَ ادَّهَنَت ، ولاَ اكتَحَلَت ، ولا رَجَّلَت ، حَتّي أتانا رَأسُ عُبَيدِ اللهِ بنِ زِياد ، وما زِلنا في عَبرَة بَعدَهُ . (4)
هيچ يك از زنان ما خضاب نكرد ، و روغني استفاده نكرد و سرمه نكشيد ، و شانه نزد تا اين كه سر عبيدالله بن زياد را برايمان آوردند ، ما همواره پس از آن ماجرا گريان بوديم .
(1) - تاريخ اليعقوبی : ج 2 ص 245 .
(2) - مقتل الحسين ، خوارزمی : ج 2 ص 40 ، التذكرة ، قرطبی : ج 2 ص 453 .
(3) - دعائم الاسلام : ج 1 ص 227 .
(4) - كامل الزيارات : ص 167 ح 219 ، ر . ك : التذكرة الحمدونية : ج 9 ص 150 ش359 ؛ هنگامی كه حسين بن علی ( عليه السلام ) به شهادت رسيد ، در هر خانه ای در مدينه به مدت يك سال تمام نوحه سرایی بود ، و در سال دوم ، در هر جمعهو در سال سوم ، در دو ماه سوگواری به پا می شد . نيز ، ر . ك : دانش نامه امام حسين ( عليه السلام ) : تداوم سوگواری اهل بيت تا كشته شدن ابن زياد .
فرهنگ نامه مرثیه سرایی و عزاداری سید الشهداء ( ع ) ، ری شهری
